Theodore Grammatas

Το αρχαίο δράμα αποτελεί κορυφαία στιγμή στην ιστορία του παγκοσμίου θεάτρου, η πορεία του οποίου κα­θορίζεται δεσμευτικά από την παρουσία εκείνου. Η εμφάνι­σή του όμως δεν είναι προϊόν τυχαίου ή συμπτωματικού συ­γκερασμού και επενέργειας παραγόντων που αποκλειστικά και μόνο σχετίζονται με ιστορικές ή άλλες προϋποθέσεις που κυριολεκτούνται στην Ελλάδα της κλασικής αρχαιότη­τας. Αντίθετα, συνιστά δημιούργημα μακρόχρονης εξέλιξης του ανθρωπίνου πνεύματος, η απαρχή της οποίας χάνεται στο βάθος της προϊστορίας, γνωστής ήδη σήμερα από τα πορίσματα σύγχρονων επιστημών (νευροφυσιολογία, κοινωνική ανθρωπολογία, πολιτισμικές σπουδές) που φωτίζουν ικανοποιη­τικά τη γενετική του θεάτρου, αναγόμενη στο μύθο και τα δρώμενα.

Η «κρίση» ως ενδογενής κατάσταση στην ελληνική κοινωνία.

Είτε σε μια ευθύγραμμη, είτε σε κυκλική, είτε σε σπειροειδή πορεία της Ιστορίας και του κοινωνικού γίγνεσθαι, οι «κρίσεις» αποτελούν κομβι­κά σημεία- σταθμούς στην εξέλιξη του πολιτισμού. Κρίσεις σε επιμέρους τομείς (παιδεία, ηθική) που αφήνουν επιφανειακά ανέπαφο το υπόλοιπο πολιτιστικό οικοδόμημα, ή κρίσεις γενικευμένες (πολιτική, ιδεολογία, οικονομία, αξίες) που αποσταθεροποιούν ή/και ανατρέπουν τα μέχρι τη δεδομένη στιγμή επιτεύγματα, προκαλώντας βίαιες ανατροπές και ανα­κατατάξεις. Τέτοιου είδους κρίσεις επέφεραν κοινωνικές επαναστάσεις, πολέμους και αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο (Οκτωβριανή επανάσταση).

Το Θέατρο ως αντανάκλαση»: Το είδωλο της πραγματικότητας

Ο μαρξισμός δεν έχει διατυπώσει μια δομημένη και ολοκληρωμένη άποψη για την Τέχνη και κατ’ επέκταση το Θέατρο. Οι διάσπαρτες σκέψεις που κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί από περισσότερους διανοητές του (L. Trotsky, G. Lukács) συγκλίνουν στη διατύπωση μιας άλλης άποψης που έχει άμεση συνάρτηση με την ιδεολογία, αφού θέτει την Τέχνης στην υπηρεσία ιδεολογικο-πολιτικών σκοπιμοτήτων. Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός και η στρατευμένη τέχνη, αποτελούν μερικές αντιπροσωπευτικές αρχές, σύμφωνα με τις οποίες αντιμετωπίζεται η Τέχνη ως μορφή της υπερδομής που ανταποκρίνεται πιστά στα συστατικά της υποδομής, των παραγωγικών μηχανισμών και σχέσεων της κοινωνίας, που αντιστοιχούν στην καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία.

Η πολλαπλή και παράλληλη σημασιοδότηση του Θεάτρου, ανταποκρίνεται στις διαφορετικές και ενίοτε ετερογενείς προσεγγίσεις που ως έννοια υφίσταται. Παρ’ όλ’ αυτά δεν επαρκεί για να κατανοηθεί η ουσιαστική σχέση και διασύνδεσή του με τον κόσμο της πραγματικότητας, όπως αυτή υπάρχει αντικειμενικά μέσα στις συνθήκες του ιστορικού και κοινωνικού χώρου και χρόνου, αλλά ταυτόχρονα και όπως αυτή δημιουργείται σε υποκειμενικό, ψυχολογικό ή φαντασιακό επίπεδο, στη διάσταση της συνείδησης του υποκειμένου.