Κοινωνική πραγματικότητα και σκηνικός λόγος. Η ανάδυση και ανάδειξη του γυναικείου προσώπου στο θέατρο στο τέλος του 19ου αιώνα. Ίψεν, Τσέχωφ, Στρίντμπεργκ (Αθήνα , 24-25 Απριλίου 2026)
ΠΡΩΤΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Η βιομηχανική επανάσταση στα μέσα του 19ου αιώνα αποτέλεσε ορόσημο για την αλλαγή στην πορεία του παγκόσμιου πολιτισμού. Η κοινωνία, η οικονομία, η σκέψη, η Τέχνη, δεν θα είναι πια ίδιες μετά από όσα προέκυψαν από αυτήν. Το θέατρο, ευαίσθητος δέκτης των κοινωνικών και ιστορικών δεδομένων, από την πρώτη στιγμή, στρατεύεται στην απόδοση και μορφοποίηση της νέας πραγματικότητας, μέσα από εμβληματικές παραστάσεις, πρόσωπα και έργα, τα οποία από τότε σηματοδοτούν την πορεία του. Αντιπροσωπευτικό προϊόν αυτών των αλλαγών αποτελεί η ανάδυση και βαθμιαία καταξίωση του προσώπου της γυναίκας, που για πρώτη φορά βγαίνει από το παρασκήνιο και το περιθώριο, που ήταν καταδικασμένη μέχρι τότε, και γίνεται πρωταγωνίστρια στο θέατρο και στην ίδια τη ζωή.
Με προεξάρχουσες τις μορφές του Ίψεν, του Στρίντμπεργκ και του Τσέχωφ, με αντιπροσωπευτικές ηρωίδες τη Νόρα από το Κουκλόσπιτο και την Έντα Γκάμπλερ από το ομώνυμο έργο του πρώτου, τη Δεσποινίδα Τζούλια από το αντίστοιχο έργο και τη Θέκλα από τους Δανειστές του δεύτερου, τη Σόνια από τον Θείο Βάνια και την Αρκάντινα από το Γλάρο του τρίτου, η γυναίκα παρουσιάζεται μέσα από τις πολλαπλές αποχρώσεις της πολυσύνθετης προσωπικότητας της, ως σύζυγος, μητέρα, ερωμένη, εργαζόμενη, διανοούμενη, ιδιότητες με τις οποίες μορφοποιεί τη νέα πραγματικότητα για το πρόσωπο της, που μέχρι τότε ήταν ανύπαρκτη στο θέατρο. Παράλληλα μια πρώτη γενιά σκηνοθετών κάνει την εμφάνιση της, με προεξάρχουσες τις μορφές του Andre Antoine ,του Otto Brahm, του Max Reinhardt και ιδιαίτερα του Konstantin Stanislavski, διά των οποίων η γυναίκα ως χαρακτήρας, ως δραματικός ήρωας αλλά ταυτόχρονα και ως σκηνικό δρων πρόσωπο/ηθοποιός, αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο από τις ανδρικές μορφές. Κατ’ αυτό τον τρόπο μπαίνουν οι βάσεις για να αναπτυχθεί ένα νέο θέατρο και μια νέα προσέγγιση στους γυναικείους ρόλους, είτε πρόκειται για δράματα μιας σύγχρονης εποχής είτε για τραγωδίες, ιστορικά δράματα και κάθε άλλου είδους θεατρικές δημιουργίες οποιασδήποτε προγενέστερης, ή μεταγενέστερης εποχής.
Το Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων, (Ε.Σ.Ε.) η αρχαιότερη, από το 1908, Ομοσπονδία Γυναικείων Σωματείων στην Ελλάδα, μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Γυναικών (Δ.Σ.Γ.) και ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Γυναικών του Δ.Σ.Γ., με σκοπούς που εντάσσονται στην προαγωγή των δικαιωμάτων και της θέσης των γυναικών και την ισότητα των φύλων, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Τέχνης και Λόγου του ΠΤΔΕ/ΕΚΠΑ, με στόχους την προβολή και την εφαρμογή των σύγχρονων παιδαγωγικών απόψεων για την εκπαίδευση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, διοργανώνουν στις 24 και 25 Απριλίου 2026, επιστημονικό Συνέδριο, με τίτλο «Κοινωνική πραγματικότητα και σκηνικός λόγος. Η ανάδυση και ανάδειξη του γυναικείου προσώπου στο θέατρο στο τέλος του 19ου αιώνα . Ίψεν , Τσέχωφ, Στρίντμπεργκ». Στόχος του είναι η ανάδειξη του επίπονου αγώνα της γυναίκας, μετά την βιομηχανική επανάσταση, προκειμένου να διεκδικήσει δυναμικά το ως τότε ανδροκρατούμενο επάγγελμα της ηθοποιού, να αψηφήσει πατριαρχικές αντιλήψεις και κοινωνικά στερεότυπα που ως τότε ήθελαν τη γυναίκα περιθωριοποιημένη, να τολμήσει τη χωρίς δισταγμό ερμηνεία ρόλων που αποκάλυπταν δημόσια κάθε πτυχή της μετεξελισσόμενης πλέον προσωπικότητας και ζωής της ως γυναίκας και να διακηρύξει και διαπαιδαγωγήσει μέσω του θεάματος το κοινό με φεμινιστικές ιδέες αλλά και να προβάλει το δικαίωμα της για χειραφέτηση και βελτίωση της θέσης της σε όλους τους τομείς, καθώς και το δίκαιο αίτημά της περί ισότητας των φύλων .
Το Συνέδριο μέσα από επιστημονικές ομιλίες και διαλέξεις θεατρολογικού, ιστορικού, κοινωνιολογικού, ψυχαναλυτικού, ανθρωπολογικού, φεμινιστικού περιεχομένου, στοχεύει να αναδείξει τη σημασία της παρουσίας των γυναικείων προσώπων στο θέατρο στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα και την μετεξέλιξη που αυτή υφίσταται μέχρι τις μέρες μας, κυριαρχώντας στην παγκόσμια δραματουργία, αλλά και τη σκηνική της έκφραση.
Συγκεκριμένα στοχεύουμε να αναλύσουμε τις ακόλουθες παραμέτρους :
- τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που οδήγησαν στην εμφάνιση του γυναικείου προσώπου στο θέατρο του 19ου και του 20ού αιώνα
- τον τρόπο και τις ιδιαιτερότητες με τις οποίες παρουσιάζονται οι γυναικείοι ρόλοι στους τρεις κορυφαίους εκφραστές του είδους, αλλά και σε μεταγενέστερους συγγραφείς
- την ψυχαναλυτική, ψυχοκριτική και φεμινιστική προσέγγιση στους γυναικείους χαρακτήρες των Ίψεν, Τσέχωφ, Στρίντμπεργκ
- τον τρόπο με τον οποίο σκηνοθετικά προσεγγίζεται το πρόσωπο της γυναίκας τόσο από τους εμβληματικούς σκηνοθέτες της εποχής, όσο και τους μεταγενέστερους μέχρι τις μέρες μας, τον μετασχηματισμό και τις επιδράσεις που έχει δεχθεί το γυναικείο πρόσωπο στο παγκόσμιο θέατρο
- την παρουσία του γυναικείου προσώπου στο ελληνικό θέατρο και τις επιδράσεις που υπάρχουν σ’ αυτό, σε σχέση με το γενικότερο ιστορικό και κοινωνικό περίγραμμα
- το ρόλο που διαδραματίζει το γυναικείο πρόσωπο στο θέατρο και την προσφορά του στην ευρύτερη κατανόηση του γυναικείου κινήματος.
Οι ενδιαφερόμενες/ ενδιαφερόμενοι να συμμετάσχουν με ανακοίνωση, μπορούν να αποστείλουν το θέμα και μια σύντομη περίληψη μέχρι 200 λέξεις στη διεύθυνση (Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων, Βουλής 38, τ.κ 10557 Αθήνα τηλ. 210 32 27 609, e-mail: ese-ncgw@ncgw.org ( Ιστότοπος http://ncgw.org/ )μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2025. Η επιστημονική επιτροπή του συνεδρίου θα κρίνει τις προτάσεις και θα επιλέξει τις προτεινόμενες δημιουργώντας αντίστοιχα κατάλογο με τις Εισηγήσεις που θα ανακοινωθούν. Παράλληλα μπορεί να υπάρξουν εργαστήρια και καλλιτεχνικές δραστηριότητες οι οποίες θα φωτίσουν από μια καθαρά θεατρική σκοπιά το συγκεκριμένο θέμα.
Η Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής Ειρήνη Πανταζή -Μελίστα Πρόεδρος ΕΣΕ
Ο Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής Ομ. Καθηγ. Θόδωρος Γραμματάς
