Το ιταλικό περιοδικό  Culture Teatrali (ιστοσελίδα:http://www.cultureteatrali.org/)  που διευθύνει ο Marco de Marinis, στο τεύχος αρ.23 (με δημοσίευση το 2014) πρόκειται να κάνει ένα αφιέρωμα στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο, που θα επιμεληθούν οι Θόδωρος Γραμματάς και  Gilda Tentorio.

Σ’ αυτό επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, καλούνται να καταθέσουν τις απόψεις τους και να συμβάλουν, ο καθένας από την πλευρά του, στη δημιουργία μιας πανοραμικής άποψης για τη θεατρική δημιουργία στη σύγχρονη Ελλάδα.

Με δεδομένο το ερευνητικό ενδιαφέρον και το συγγραφικό σας έργο σε τομείς και θέματα που άπτονται των παραμέτρων του αφιερώματος, καλείσθε να συμμετάσχετε στην έκδοση με πρωτότυπη δημοσίευση που θα κατατεθεί στα ελληνικά και θα μεταφρασθεί στα ιταλικά με ευθύνη της συντακτικής επιτροπής.

Για τη σύνθεση του κειμένου σας, παρακαλείσθε να λάβετε υπόψη ότι το ιταλικό κοινό, στο οποίο απευθύνεται το περιοδικό, δεν έχει ειδικές γνώσεις για το νεοελληνικό θέατρο. Ως εκ τούτου, πρόταση της συντονιστικής επιτροπής είναι να υποβληθούν προς δημοσίευση συνθετικές-κριτικές μελέτες γενικού περιεχομένου και όχι μικροαναλύσεις έργων, παραστάσεων ή δεδομένων, ώστε να φωτίζεται πολυδιάστατα το σύγχρονο ελληνικό θέατρο, σύμφωνα με τους θεματικούς άξονες που ακολουθούν στο συνημμένο  έγγραφο.

Εφόσον ενδιαφέρεστε να συμμετάσχετε στο αφιέρωμα, παρακαλείσθε μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου 2012 να μας αποστείλετε την καταφατική σας απάντηση και τον τίτλο της μελέτης που προτίθεστε να συγγράψετε, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες διαδικασίες για την κάλυψη όλων των παραμέτρων του θέματος. Η έκταση της θα είναι μεταξύ των 5 και 10 σελίδων, δηλαδή 10.000-20.000 χαρακτήρες το μέγιστο, σύμφωνα με τις σαφείς προδιαγραφές που θα σας κοινοποιηθούν στη συνέχεια. Η συντακτική επιτροπή διατηρεί το δικαίωμα να αντιπροτείνει την πραγμάτευση κάποιου άλλου θέματος, σε περίπτωση που θεωρεί ότι το συγκεκριμένο που προτείνετε έχει ήδη καλυφθεί, ή τον περιορισμό της έκτασης του άρθρου σας, αν για το ίδιο  θέμα υπάρχουν περισσότερες συνεργασίες.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Διελκυστίνδα της ταυτότητας/Απόηχοι του παρελθόντος

2. Σειρήνες της μετανεοτερικότητας/Γοητεία του μεταμοντέρνου

3. Αγώνας του Σίσυφου

4. Κριση-Θεσμοί-Υποδοχές

5. Ετερότητα της ταυτότητας/Διαφορετικότητα του ίδιου

6. Κέντρα και περιφέρειες

1. Διελκυστίνδα της ταυτότητας/Απόηχοι του παρελθόντος

Η εναγώνια αναζήτηση εθνικής ταυτότητας (΄΄ελληνικότητα΄΄) υπήρξε σε προγενέστερες ιστορικές εποχές βασικό ζητούμενο που απασχόλησε τη θεατρική και την πολιτιστική δημιουργία του νεότερου ελληνισμού.

Η διαμάχη ανάμεσα στο δίπολο «οι αρχαίοι ημών πρόγονοι» και «η καθ’ ημάς Ανατολή», αποτέλεσε πεδίο ιδεολογικών, αισθητικών και άλλων αντιπαραθέσεων, με εμφανείς συνέπειες τόσο στη δραματική  παραγωγή, όσο και τη σκηνική πράξη.

Σήμερα, στην εποχή των ρήξεων και των ασυνεχειών, το ελληνικό θέατρο εξακολουθεί να διατηρεί στοιχεία της ιστορικής του πορείας (και ποιά), ή μήπως η παράδοση έχει εξαφανισθεί, με συνέπεια την εγκατάλειψη των ειδοποιών του χαρακτηριστικών και τη συνεπαγόμενη αφομοίωσή τους με οποιαδήποτε άλλα, προϊόντα του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου περιβάλλοντος;

Οι δυτικές επιδράσεις εξακολουθούν να υφίστανται και να συνδυάζονται με άλλες, ανατολικής προελεύσεως, ή μήπως πια ανήκουν σε ένα ανεπίστρεπτα ξεπερασμένο, ιδεολογικά ωραιοποιημένο παρελθόν;

2. Γοητεία του μεταμοντέρνου/Σειρήνες της μετανεοτερικότητας

Μια από τις κυρίαρχες τάσεις (και) στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο αποτελεί αυτό που κυριολεκτικά ή καταχρηστικά αποκαλείται «μεταμοντερνισμός» η «μετανεοτερικότητα». Τόσο στην πρωτότυπη συγγραφική παραγωγή, όσο και στη σκηνική πράξη, κατηγορίες όπως το διακείμενο και η δραματοποίηση, η διασκευή και το επινοημένο θέατρο, η performance  και το σωματικό θέατρο, κάνουν εμφανή την παρουσία τους. Συγγραφείς, σκηνοθέτες, άνθρωποι του θεάτρου γοητευμένοι από την πρόκληση που παρουσιάζει αυτό το ΄΄άλλο΄΄, το ΄΄διαφορετικό΄΄, το ΄΄καινούριο΄΄ για την κυρίαρχη αισθητική και την ιδεολογία της ελληνικής κοινωνίας, έρχονται να ανατρέψουν, να αναθεωρήσουν, να αναδομήσουν το θεατρικό τοπίο στη σύγχρονη Ελλάδα.

Πώς μπορούμε και πού να εντοπίσουμε την παρουσία παρόμοιων τάσεων στα δραματικά κείμενα και στις σκηνοθεσίες, σε παραστάσεις και θεάματα πρωτοποριακού, πειραματικού ή άλλου χαρακτήρα;

Ποιά είναι η θέση της τεχνολογίας στη δημιουργία του καλλιτεχνικού αποτελέσματος και σε ποιό βαθμό τα νεοτερικά αυτά στοιχεία της παράστασης ανταποκρίνονται σε πραγματικά ζητούμενα του θεατρικού κοινού;

Ποιές  είναι οι υβριδικές μορφές θεάματος που έκπληκτος ή γοητευμένος παρακολουθεί ο σύγχρονος έλληνας θεατής, καλούμενος να απαντήσει για το βαθμό αποδοχής ή απόρριψής τους;

Πώς, τελικά, η διεθνής πρωτοπορία εγκλιματίζεται, ενσωματώνεται και λειτουργεί στο ελληνικό θέατρο;

      3. Αγώνας του Σίσυφου

Η παρουσία του αρχαιοελληνικού δράματος στο νεοελληνικό θέατρο αποτελεί μια διαχρονική σταθερά που το χαρακτηρίζει .Περνώντας από φάσεις έξαρσης και ύφεσης, ανάλογα με την ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα κάθε εποχής, άλλοτε σε πλήρη ταύτιση και αποδοχή του παρελθόντος από το παρόν και άλλοτε σε πλήρη ρήξη και απομάκρυνση του ενός από το άλλο, η τραγωδία και η κωμωδία, ο μύθος και η γραμματεία της αρχαίας Ελλάδας επανεμφανίζονται και επανεγγράφονται από την αρχετυπική  μορφή τους σε μια σύγχρονη, μέσα στα πλαίσια του θεάτρου ως σύνθετου πολιτισμικού φαινομένου.

Η κάθε γενιά των νεότερων συγγραφέων αναμετράται με την/τις προγενέστερη/προγενέστερες, υιοθετώντας ή απορρίπτοντας τρόπους αντιμετώπισης της κληρονομιάς του παρελθόντος.

Αυτό έχει  ως αποτέλεσμα το βάρος που μεταφέρει, ενώ φαίνεται ότι φτάνει στον προορισμό του, ξανά να επανέρχεται  στην αρχική του θέση και η Σισύφεια προσπάθεια να επαναλαμβάνεται. Μύθοι και πρόσωπα, μοτίβα και θέματα, πρόσωπα και καταστάσεις έρχονται και επανέρχονται με εμμονή από τον αρχαίο κόσμο στο σύγχρονο, απαιτώντας απαντήσεις και προκαλώντας τους νεότερους συγγραφείς να αναμετρηθούν με το παρελθόν τους.

Ποιά είναι η σύγχρονη εκδοχή με την οποία αυτά εμφανίζονται;

Ποιά εικόνα έχει ο Σίσυφος στη σύγχρονη ελληνική δραματουργία;

Η αέναη επανάληψη συνεχίζεται, ή μήπως κάποια σημάδια ποιοτικής μετεξέλιξης κάνουν δειλά την παρουσία τους;

    4. Κρίση-Θεσμοί-Υποδοχές

Μέσα στη βαθιά οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική κρίση που περνά η χώρα, το θέατρο εξακολουθεί να υφίσταται και να εξελίσσεται δυναμικά.

Αυτή η νέα πραγματικότητα που υπάρχει αποτυπώνεται (και πώς) στη θεατρική δημιουργία, στα κείμενα και στον τρόπο ερμηνείας τους, στους χώρους υποδοχής και στους θεσμούς που καθορίζουν τη  πορεία της, στη συμπεριφορά των θεατών και στους μηχανισμούς διακίνησης του θεάματος ως πολιτιστικού-καταναλωτικού αγαθού;

Ποιά είναι η σύγχρονη οικονομία του θεάματος και η θεατρική πολιτική, ποιός ο ρόλος της θεατρικής κριτικής όχι πια τόσο με την παραδοσιακή, αλλά τη σύγχρονη ινετρνετική της μορφή, ποιοί οι χώροι υποδοχής των παραστάσεων και επικοινωνίας τους με το κοινό;

Ποιά η ανθρωπογεωγραφία του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου και πώς αυτή διαμορφώνεται στις συνθήκες της κρίσης

     5. Ετερότητα της ταυτότητας/Διαφορετικότητα του ίδιου

Οι έννοιες, ποικιλότροπα προσεγγίσιμες, βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και των προβληματισμών λόγω της επικαιρότητάς τους σε πολλαπλά επίπεδα:κοινωνικό, εθνο-φυλετικό, πολιτισμικό.

Το  θέατρο, κατεξοχήν χώρος προβολής του ΄΄άλλου΄΄ και πρόσληψής της εικόνας του από το ΄΄εγώ΄΄, εκφράζει τη διαφορετικότητα σε όλες του  τις  μορφές και εκφάνσεις.

Διαφορετικότητα όμως δε σημαίνει μόνο τη διαπιστωμένη απουσία ταυτότητας μεταξύ δύο οντοτήτων (έθνη, φυλετικές ομάδες, τάξεις), αλλά το μη κοινό, το μη αποδεκτό ακόμα και μέσα στο ίδιο, το εναλλακτικό, το μη κανονικό, σε κάθε εκδοχή του.

Μιλώντας για το θέατρο και τη θεατρική έκφραση, δηλαδή μια κοινά αποδεκτή κανονικότητα με αρχές και γνωρίσματα, μπορούμε να εντοπίσουμε είδη  και μορφές, δράσεις και τρόπους έκφρασης που ξεφεύγουν από το κοινά αποδεκτό και κινούνται στα όρια του επίσημου και του ανεπίσημου  του ΄΄αποδεκτού΄΄ και του ΄΄προβληματικού΄΄, εκτός κάθε επίσημου ΄΄κανόνα΄΄.

Τέτοιες κατηγορίες θεατρικής έκφρασης, υπάρχουν πολλές και αποτελούν εξίσου αντιπροσωπευτικά δείγματα της  ύπαρξης του θεάτρου στην Ελλάδα του 21^ου αιώνα.

Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε το μειονοτικό και το πολυπολιτισμικό θέατρο, το λαϊκό θέατρο, το θέατρο δρόμου, το θέατρο για ανήλικους θεατές, το θέατρο στην εκπαίδευση.

Ζητούμενο είναι να επισημανθούν, να παρουσιασθούν και να αναλυθούν οι συγκεκριμένες εναλλακτικές κατηγορίες θεάτρου, οι οποίες διασταυρώνοντας τα ιδιαίτερα  ειδολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά τους, εντάσσονται στην ευρύτερη ενότητα ΄΄Νεοελληνικό Θέατρο΄΄ και, από τη δική τους πλευρά, φωτίζουν και διευρύνουν τις παραμέτρους εκείνου.

     6. Κέντρα και περιφέρειες

Στα πλαίσια της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης του πολιτισμού και της ανάπτυξης νέων μορφών και τρόπων έκφρασης και επικοινωνίας, το θέατρο αποκτά ένα εξαιρετικά προνομιούχο ρόλο. Αξιοποιώντας  τις εγγεγραμμένες δυνατότητες σημείωσης που διαθέτει, εξ’ αιτίας της παραστατικής απεικόνισης, του ζωντανού παραδείγματος και πάνω από όλα της δυνατότητας μιμητικής οικειοποίησης του αλλότριου δια του ρόλου, το θέατρο αποδίδει παραστατικά την  πραγματικότητα.

Η πολυεδρικότητα και αποσπασματικότητα όμως του ειδικού παραδείγματος που αυτονομείται και αποκτά αυταξία, ανεξάρτητα του όποιου αρχέτυπου, προτύπου ή πρωτοτύπου, ο πολλαπλασιασμός των κέντρων διακτίνωσης της όποιας πολιτιστικής αξίας και η ανάδειξη της διαφορετικότητας στη δημιουργία, προκαλούν ουσιαστικές ανακατατάξεις στις παραδοσιακές  σχέσεις επίδρασης κέντρου- περιφέρειας, προτύπου-αναδημιουργίας.

Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια, ποιά είναι ( ή μπορεί να θεωρηθεί) η θέση του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου;

Η πιθανή δική του ιδιαιτερότητα συναρτάται με αντίστοιχες άλλων θεάτρων, στην περιφέρεια της σύγχρονης ευρωπαϊκής και παγκόσμιας καλλιτεχνικής έκφρασης;

Η παραδοσιακή σημασία της “επίδρασης” εξακολουθεί να υφίσταται, ή μήπως έχει αντικατασταθεί από άλλη/άλλες και ποιά/ποιές;