Οι παραδοσιακές «Σχολικές γιορτές» αποτελούν έκφραση των παιδαγωγικών και πολιτιστικών ζητουμένων τις εκπαίδευσης που πραγματοποιούνται με τη συνεργασία διδασκόντων και διδασκομένων σε συγκεκριμένο χρόνο (επέτειο) και χώρο (σχολική μονάδα), απευθυνόμενες σε κοινό που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με την εκπαιδευτική διαδικασία (μαθητές, δάσκαλοι, καθηγητές, γονείς και κηδεμόνες).
Παρά τις αδιαμφισβήτητα αγνές προθέσεις και την αναγκαιότητα ύπαρξης αυτών των εκδηλώσεων άλλοτε η άγνοια και η απουσία εμπειρίας των εμπλεκομένων εκπαιδευτικών, άλλοτε η παιδαγωγική και ιδεολογική τους δέσμευση και άλλοτε ποικίλες αντικειμενικές δυσχέρειες, οδήγησαν βαθμιαία στην υποβάθμιση και συρρίκνωση του ρόλου τους. Η θέση και η αποστολή τους αμφισβητήθηκαν έντονα, η καλλιτεχνική τους διάσταση παραγκωνίσθηκε, η συμβολή τους στην παροχή αγωγής και παιδείας στις νέες γενιές υποβαθμίστηκε. Το περιεχόμενό τους παρεξηγήθηκε, η φύση τους αλλοιώθηκε, με συνέπεια να καταλήξουν σε φορμαλιστικές επιβιώσεις μουσειακού τύπου, αναντίστοιχες τις ανάγκες της σημερινής εκπαίδευσης και να μετατραπούν σε δράσεις διεκπεραιωτικού μάλλον χαρακτήρα, ή δημιουργικής έκφρασης μέσα στα πλαίσια μιας σχολειοποιημένης αντίληψης για τον πολιτισμό. Με μια τέτοια παρανόηση, το είδος κάποτε έφτασε στο σημείο να χρησιμοποιηθεί ακόμα και ως μέσο και μηχανισμός ιδεολογικής προπαγάνδας και υποστήριξης κάποιων αντιδημοκρατικών καθεστώτων (δικτατορία του Μεταξά, των συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου 1967), χάνοντας οριστικά κάθε δυνατότητα θετικής αποτίμησης, από τη συνείδηση τόσο των διδασκόντων, όσο και των διδασκομένων. Ως αποτέλεσμα προέκυψε η τυποποίηση της «Σχολικής γιορτής» και ο περιορισμός της πολυδιάστατης σημασίας της σε απλουστευτικές ακαλαίσθητες απαγγελίες ποιημάτων και εκφωνήσεις πατριωτικών λόγων (αφού οι εορτασμοί αυτού του είδους είχαν κυρίως εθνικό περιεχόμενο), με αποτέλεσμα η πλαισίωσή της με μουσικο-χορευτικές εκδηλώσεις και ενδεχομένως κάποιο πατριωτικό σκετς ή παράσταση παρόμοιου ύφους, κάθε άλλο παρά να πληρούν τις παραμέτρους της έννοιας «Πολιτισμός στο Σχολείο», όπως αφελώς ήθελαν να πιστεύουν οι διοργανωτές αυτών των θεαμάτων.
Οι εκπαιδευτικοί, άλλοτε «άνωθεν» υποχρεωμένοι και άλλοτε αυθόρμητα υποκινούμενοι, ανελάμβαναν την «πρωτοβουλία» να διοργανώσουν μια παρόμοια δράση. Στερούμενοι κάθε είδους υλικο-τεχνική υποδομή, μη διαθέτοντας τεχνογνωσία και εμπειρία, προέβαιναν στη δημιουργία ενός θεάματος που ήταν αρκετά ευάλωτο σε κάθε είδους παιδαγωγική και καλλιτεχνική κριτική. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της αδιαφορίας για συμμετοχή των ίδιων των μαθητών αλλά και των άλλων εκπαιδευτικών στη γιορτή, που μοιραία οδηγούσε σ’ ένα υποβαθμισμένο και προβληματικό θέαμα το οποίο, υπό μορφή αναγκαστικής σχολικής διαδικασίας και δραστηριότητας, ελάμβανε χώρα σε καθορισμένη ημερομηνία, άμεσα συνήθως συνδεδεμένη με κάποια από τις εθνικές (25η Μαρτίου), θρησκευτικές (Χριστούγεννα) ή σχολικές επετείους (Λήξη του έτους), που ολοένα και περισσότερο απομακρύνονταν από τις πραγματικές ανάγκες του Σχολείου.
Φωνές διαμαρτυρίας και καταγγελίες της διαστρεβλωμένης εικόνας του πολιτισμού στο Σχολείο, είχαν διατυπωθεί από πολύ νωρίς, χωρίς όμως να έχουν τη δυνατότητα να εισακουσθούν και να επενεργήσουν καταλυτικά στην αλλαγή προσανατολισμού. Ο Μίλτος Κουντουράς, εμπνευσμένος παιδαγωγός, ήδη από το 1927-30 στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης διατυπώνει τις σκέψεις του και τις εφαρμόζει στη πράξη, υποστηρίζοντας ότι: «Το θέατρο πρέπει να είναι η αυτοπραγμάτωση, μια ποιοτική εικόνα τις ψυχής τις παιδικής κοινωνίας» (Δημαράς 1985: Α΄156-157). Με τις σχολικές θεατρικές παραστάσεις, ο Κουντουράς «φιλοδοξούσε να ανανεώσει το πλαίσιο εορτασμού των εθνικών επετείων και να διευρύνει τα όρια των πολιτιστικών εκδηλώσεων στο σχολείο, πολύ πιο πέρα από τα τυποποιημένα εθνικο-πατριωτικά σκετς» (Γραμματάς 2004: 161).
Σ’ αυτές απαιτούσε τη συμμετοχή της μαθητικής κοινότητας, που θα έπρεπε να ενεργοποιηθεί σ’ όλα τα επίπεδα της εκδήλωσης, από τη συγγραφή πρωτότυπων κειμένων, μέχρι τη «σκηνοθεσία», την προετοιμασία και την υλοποίηση της θεατρικής παράστασης και μέσα απ’ αυτήν, της ανανεωμένης «Σχολικής γιορτής».
Ο Β. Ρώτας στο ακόμα επίκαιρο μελέτημά του «Οδηγός για Σχολικές Παραστάσεις», αφού διαπιστώνει τα κακώς κείμενα των «Σχολικών γιορτών» καταλήγει στη δική του πρόταση, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως η προδρομική μορφή του πολυθεάματος που εισηγούμαστε στην παρούσα εργασία. Γράφει λοιπόν: «Η Σχολική γιορτή, κατά τη γνώμη μας, πρέπει να πιάνει μια ημέρα. Το πρωί τα αγωνίσματα. Το βράδυ η παράσταση και οι χοροί (…). Το απόγευμα αργά στις έξι θ’ αρχίσει η παράσταση. Πρέπει ν’ αποφεύγονται οι λόγοι, οι κ.κ. γυμνασιάρχαι και διευθυνταί σχολείων μόλις ιδούν ακροατήριο πυκνό, πιάνονται από τη μανία της ρητορικής. Δεν είναι σωστό (…). Κατόπιν θα παιχθεί το δραματικό έργο. Τρία τέταρτα τις ώρας γι αυτό είναι αρκετά. Κατόπιν μπορούν να γίνουν δύο ή τρεις χοροί ελληνικοί (…) κατόπιν να παιχθεί μια κωμωδία μισής ώρας το πολύ διάρκειας. Κι αυτό είναι όλο. Μερικά τραγούδια, η απαγγελία ενός έξυπνου μικρού μονολόγου και δύο σύντομων ποιημάτων μπορούν να προστεθούν. Αν ο χώρος τις σάλας το επιτρέπει, ή υπάρχει πλάι άλλη σάλα ελεύθερη και προετοιμασμένη για χορό, τότε καλύτερα είναι να τελειώσει η παράσταση με το δράμα και την κωμωδία (μιάμιση ώρα) και κατόπιν τα παιδιά να περάσουν ανοίγοντας το χορό στο μέρος του χορού, ώσπου να’ ρθει και το ακροατήριο και να συνεχισθεί ο χορός άλλη μία ώρα» (Ρώτας χ.χ.: 80).
Στις νέες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην εκπαίδευση, μια τέτοιου τύπου «Σχολική γιορτή» όπως αυτή που κατακρίνεται και καταγγέλλεται από όλους, δεν έχει πια θέση. Οι εκδηλώσεις πολιτισμού, άμεσα συνδεδεμένες με την εκπαιδευτική διαδικασία, οφείλουν να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις προκλήσεις και τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Μιας εποχής που έχει ξεπεράσει τα όρια του εθνοκεντρισμού και της εσωστρέφειας και είναι προσανατολισμένη στη διάσταση του πολυπολιτισμικού και της παγκοσμιότητας, θέτοντας ως αδιαμφισβήτητο επίκεντρο το εθνικό και το γηγενές.Σ’ αυτές τις καινούριες συνθήκες και τις αντίστοιχες ανάγκες της εκπαίδευσης, αλλά και τις προσδοκίες της κοινωνίας, είναι προσανατολισμένες και βρίσκουν ανταπόκριση οι νέες προτάσεις που κατατίθενται για ανανέωση του παραδοσιακού τρόπου ανάπτυξης των «Σχολικών γιορτών» και αντικατάστασή τους από τις «Πολιτιστικές εκδηλώσεις», έκφραση των οποίων αποτελεί η ιδέα του «Πολυθεάματος» που διατυπώνεται στην παρούσα εργασία, ως επιστέγασμα και κατάληξή της.
Μέσα σ’ αυτό κατά τον καλύτερο τρόπο πραγματοποιούνται οι βασικές επιδιώξεις του εκπαιδευτικού συστήματος:
• ψυχο-πνευματική καλλιέργεια των μαθητών και ανάδειξη των δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων τους
o αυτοέκφραση και καλλιτεχνική δημιουργία
• ενίσχυση της πολιτιστικής τους ταυτότητας μέσα στα πλαίσια μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας
• ενδυνάμωση της ιστορικής συνείδησης και μνήμης χωρίς ιδεολογικές ή εθνοφυλετικές στρεβλώσεις
• αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του «άλλου», σεβασμό της «ετερότητας» και ανοχή του «διαφορετικού» στην πολιτιστική έκφραση και δημιουργία
• ανάδειξη της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας του ελληνισμού μέσα στα πλαίσια του διεθνούς και παγκόσμιου πολιτιστικού περιβάλλοντος
• τόνωση του θρησκευτικού συναισθήματος και τις ηθικής συμπεριφοράς μέσα στα πλαίσια τις ανεξιθρησκίας και του σεβασμού τις διαφορετικότητας στις θρησκευτικές πεποιθήσεις
• κατανόηση της πολυμορφίας στην τέχνη και ισότιμη αποδοχή του παραδοσιακού με το μοντέρνο, του εθνικού με το παγκόσμιο

2. Συνθήκες και προϋποθέσεις
Οι πολιτιστικές δραστηριότητες στο Σχολείο, άρρηκτα συνδεδεμένες με εορταστικές επετείους και ημέρες γιορτής για τη σχολική κοινότητα και όχι μόνο, αποτελούν μια σύνθετη διαδικασία στην οποία εμπλέκονται ενδοσχολικοί και εξωσχολικοί παράγοντες, διδάσκοντες και διδασκόμενοι, ενώ συνυπάρχουν ταυτόχρονα επιδιώξεις παιδαγωγικές και διδακτικές, μορφο-παιδευτικές και ψυχαγωγικές.
Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών και η ανάπτυξη των επιμέρους δράσεων με τις οποίες επιφορτίζονται, ή ακόμα ο σχεδιασμός και η εποπτεία του συνολικού θεάματος, πρέπει να συντελούνται με βάση αρχές και συνθήκες «a priori» γνωστές και καθορισμένες, σε τρόπο ώστε να αποφεύγονται (κατά το δυνατόν) παραλείψεις και σφάλματα, οφειλόμενα σε ποικίλους λόγους, ενώ ταυτόχρονα να βελτιστοποιείται το παραγόμενο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Γιατί, παρ’ όλες τις καλές προθέσεις και τις φιλότιμες προσπάθειες των υπευθύνων να παρουσιάσουν ένα άρτιο θέαμα, είναι σύνηθες φαινόμενο το παραγόμενο προϊόν να αποκλίνει αρκετά από τις αρχικούς στόχους. Διαπιστώνεται δηλαδή, ότι δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες το κοινό (μαθητές και γονείς) κουράζεται εξαιτίας της επιμήκυνσης της εκδήλωσης, ή πλήττει από τον έντονο διδακτισμό που επικρατεί, ή τέλος χάνει το ενδιαφέρον του για παρακολούθηση, εξαιτίας του υποβαθμισμένου αισθητικού θεάματος που παρουσιάζεται. Ως αποτέλεσμα τέτοιων καταστάσεων, προκύπτει η σταδιακή αποδυνάμωση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, η απαξίωσή τους στη συνείδηση των ενηλίκων αποδεκτών τους και η βαθμιαία αδιαφορία της κοινωνίας, γι αυτό που συντελείται στον μικρόκοσμο της σχολικής κοινότητας.
Για να πετύχει, επομένως, τους στόχους της αυτή η νέα πρόταση του «πολυθεάματος» που καταθέτουμε με την παρούσα εργασία, πρέπει να τηρηθούν ορισμένοι κανόνες και να ληφθούν σοβαρά υπόψη κάποιες προϋποθέσεις, η απουσία των οποίων συχνά υπονομεύει και καταστρατηγεί την όποια καλή πρόθεση των εκπαιδευτικών. Τέτοια αρνητικά στοιχεία που πρέπει να εξαλειφθούν πλήρως από μια σύγχρονη πολιτιστική εκδήλωση στο σχολείο είναι τα ακόλουθα:

• απουσία σαφούς στόχου και δομής του εορτασμού
Η κάθε εορταστική εκδήλωση (είτε αποτελεί πολυθέαμα είτε όχι), θα πρέπει να έχει σαφείς άξονες πάνω τις οποίους να κινείται. Οι παράμετροι του θέματος πρέπει να γίνονται αντιληπτοί από τους θεατές και οι επιμέρους δράσεις να συγκλίνουν στην υλοποίηση του αρχικού στόχου. Να υπάρχει μια αυστηρή σπονδυλωτή δόμηση των επιμέρους ανεξάρτητων καλλιτεχνικών ενεργειών, που να συνδέονται μ’ ένα εσωτερικό ιστό που τις δίνει συνοχή και τις ενοποιεί ως δομικά συστατικά μιας κοινής ενότητας (θέματος). Στην περίπτωση του πολυθεάματος, η εσωτερική συνάφεια και η σύνδεση των αυτόνομων ενεργειών είναι απαραίτητη. Σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να υπάρχει απλά μια σπονδυλωτή, αθροιστική παράταξη των ενεργειών, χωρίς αυτό και πάλι να σημαίνει ότι εκδηλώνονται ερήμην κάθε σχεδιασμού. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να γνωρίζει τα όρια και τις ιδιαιτερότητες της εκδήλωσης που πραγματοποιεί (θεατρικό παιχνίδι ή αναλόγιο, παντομίμα ή σκετς) και να ανταποκρίνεται στις αντίστοιχες προσδοκίες των θεατών. Διαφορετικά η όλη εκδήλωση δίνει την αίσθηση του «τυχαίου» και «συνοθυλευματικού», που τελικά αποβαίνει σε βάρος του αισθητικού και παιδαγωγικού αποτελέσματος.
• απουσία συλλογικότητας
Η πολιτιστική εκδήλωση του Σχολείου, αφορά όλο το δυναμικό τις μονάδας και αποτελεί τη φυσιογνωμία του. Ως τέτοια δεν είναι προϊόν ατομικής ευθύνης ή συμπεριφοράς κάποιου εκπαιδευτικού, σε όποια θέση βρίσκεται και όποια προσόντα κι αν διαθέτει. Αντίθετα, αποτελεί έργο κοινής δράσης και σύνθεση των επιμέρους συστατικών (προσόντα, δεξιότητες, εμπειρίες κ.α.) του προσωπικού που ανήκει σ’ αυτό. Επιπλέον, η θεατρική παράσταση (ως κορυφαία στιγμή της πολιτιστικής δράσης) αποτελεί σύνθετο καλλιτεχνικό γεγονός, που επιβάλλει τη συνεργασία, προκείμένου να προκληθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Είναι λοιπόν αδιανόητο, ο κάθε εκπαιδευτικός να ενδιαφέρεται μόνο για το θέμα που θα παρουσιάσει με τη δική του τάξη, αδιαφορώντας για τις υπόλοιπες. Αντίθετα θα πρέπει να ενσωματώσει τη δική του δημιουργία μέσα σ’ αυτή ολόκληρης της σχολικής μονάδας και να συνεργασθεί με τους συναδέλφους του για να δημιουργηθεί ένα όσο το δυνατόν πιο άρτιο καλλιτεχνικό και παιδαγωγικό αποτέλεσμα.
• «σχολειοποίηση» τις πολιτιστικής εκδήλωσης
Αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες αποτυχίας των σχολικών εορτασμών και των πολιτιστικών εκδηλώσεων στο Σχολείο, παρέκλιση και διαστρέβλωση του πραγματικού ρόλου τον οποίο καλούνται να επιτελέσουν. Γιατί, δίνοντας (συνειδητά ή μη) έμφαση στην παιδαγωγική διάσταση του εορτασμού, υπερφορτίζοντας το περιεχόμενο σε βάρος της μορφής, μοιραία υποβαθμίζεται το αισθητικό αποτέλεσμα, συρρικνώνεται η καλλιτεχνική παράμετρος και χειραγωγείται δεσμευτικά ο ψυχαγωγικός χαρακτήρας της εκδήλωσης. Στη θέση της αναπτύσσεται μια δασκαλοκεντρική και ιδεολογική αντιμετώπιση του όλου θεάματος, που ευθύνεται για την αποδυνάμωση του πολιτιστικού χαρακτήρα και στη συνέχεια, για τη μουσειοποιημένη αντιμετώπιση του όλου, ως μέρους μιας εκπαιδευτικής μάλλον διαδικασίας, ή καλλιτεχνικής έκφρασης.
Για να αποφευχθεί αυτή εκτροπή από τον πραγματικό στόχο του πολυθεάματος και να αποκατασταθεί η ισόρροπη και ισότιμη αντιμετώπιση του παιδαγωγικού με τον ψυχαγωγικό χαρακτήρα, θα πρέπει να γίνει βίωμα των υπεύθυνων ότι η παράμετροι «τέχνη» και «αισθητική» είναι ισοδύναμες τις «παιδαγωγικής», που διαθέτει ο κάθε εορτασμός. Κατ’ επέκταση, η επιδίωξη καλλιτεχνικού αποτελέσματος, αισθητικής συγκίνησης και ουσιαστικής μέθεξης του κοινού στο προβαλλόμενο θέαμα, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και να πρυτανεύει στις επιλογές και τις προτεραιότητες που θέτουν οι διοργανωτές τις εκδήλωσης.
• προσδοκίες του κοινού
Με οποιαδήποτε μορφή κι αν εμφανίζεται, η εορταστική εκδήλωση πολιτισμού στο Σχολείο, απευθύνεται σ’ ένα κοινό ανηλίκων και ενηλίκων θεατών, που άμεσα ή έμμεσα συνδέονται με την εκπαιδευτική διαδικασία. Μια σύνθετη καλλιτεχνική δημιουργία, όπως το πολυθέαμα, πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις προσδοκίες, τις αναμονές και τα ενδιαφέροντα των θεατών οι οποίοι θα συμμετάσχουν και θα το παρακολουθήσουν. Το μορφωτικό τους επίπεδο και η κοινωνική τους θέση, η ψυχολογία της ομάδας στην οποία ανήκουν και οι ειδικές συνθήκες που επικρατούν σ’ αυτή, θα πρέπει να συνυπολογίζονται προκειμένου να υπάρχει ανταπόκριση και αποδοχή στο προτεινόμενο θέαμα.
• Υποδομή και προετοιμασία
Από τη στιγμή που το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα διαθέτει αισθητικό περιεχόμενο, βασική φροντίδα όλων όσοι εμπλέκονται στην πραγματοποίηση του πολυθεάματος, είναι η επίλυση προβλημάτων πρακτικής φύσεως αρχικά, που θα επιτρέψει, στη συνέχεια, την απρόσκοπτη ανάπτυξη των εκδηλώσεων, οι οποίες βέβαια θα έχουν προετοιμασθεί ανάλογα.
Η συχνή έλλειψη κατάλληλης υλικο-τεχνικής υποδομής και η απουσία ενδεδειγμένου χώρου για τις εκδηλώσεις, αποτελούν αντικειμενικά εμπόδια, που δυσχεραίνουν την κατάλληλη απόδοση του θεάματος και την αντίστοιχα απρόσκοπτη πρόσληψή του από τις θεατές. Σε μεγάλο βαθμό, τα εμπόδια αυτού του είδους, οφειλόμενα σε λόγους πρακτικούς και αντικειμενικούς, όπως η απουσία ή η ανεπάρκεια των μικροφωνικών εγκαταστάσεων, η αδυναμία κατάλληλου φωτισμού η οικονομική δυσχέρεια για τη δημιουργία απαραίτητων σκηνικών, ο περιορισμένος χώρος της σκηνής κ.α., μπορεί να ξεπεραστούν σταδιακά, με τη συνδρομή όχι μόνο τις πολιτείας που θα ενισχύσει τέτοιου είδους δραστηριότητες, αλλά της τοπικής κοινωνίας, που θα μπορεί να έρθει αρωγός στην προσπάθεια των εκπαιδευτικών.
Βασικό τις ρόλο παίζει και η γνώση και εμπειρία όσων επιφορτίζονται με μια παρόμοια εκδήλωση, αφού μπορούν με ελάχιστες δαπάνες και μικρή συνδρομή εξωσχολικών παραγόντων, να πετύχουν το καλύτερο αποτέλεσμα, αρκεί να γνωρίζουν κάποια βασικά πράγματα όπως:

• Την αξιοποίηση του χώρου και τον μετασχηματισμό τις θεατρικής σκηνής
Σε περίπτωση δηλαδή που η υπάρχουσα σκηνή (ιταλική, μετωπική) δεν επαρκεί, μπορεί να προεκταθεί μέσα στην πλατεία, με την αφαίρεση καθισμάτων από τις δύο ή τρεις πρώτες σειρές και να γίνει ελισαβετιανή, δίνοντας περισσότερες δυνατότητες στους μαθητές-ηθοποιούς να παίξουν το ρόλο τους. Μπορεί ακόμα να γίνει κυκλική, δηλαδή η παράσταση να δίνεται σ’ ένα πατάρι που δημιουργείται στο κέντρο μιας μεγάλης αίθουσας θεαμάτων (πολλαπλών χρήσεων), ή σ’ ένα άλλο κλειστό (γυμναστήριο) ή ανοιχτό (αυλή) χώρο, γύρω από το οποίο τοποθετούνται καθίσματα. Κατ’ αυτό τον τρόπο οι ηθοποιοί παίζουν ανάμεσα στους θεατές. (Γραμματάς-Τζαμαργιάς 2004: 36-40)
Μπορεί, τέλος, να δημιουργηθεί μια πολυμορφική-πολυμετωπική σκηνή, η οποία να μετακινείται και να αλλάζει κατά τη διάρκεια του θεάματος. Αυτή είναι η πιο ενδεδειγμένη για την περίπτωση του πολυθεάματος, αφού το κοινό δεν μένει στατικά καθηλωμένο σ’ ένα χώρο, αλλά ακολουθεί τη δράση, μετακινούμενο σ’ όλο το διαθέσιμο κλειστό ή/ και ανοιχτό χώρο του σχολείου. Αλλά και σε περίπτωση που πρόκειται ακόμα και μόνο για μια θεατρική παράσταση, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει τέτοιου είδους σκηνή, η οποία θα του επιτρέψει να ξεπεράσει ποικίλα προβλήματα αλλαγής σκηνικών και ένταξης του έργου σε ένα και μοναδικό (συχνά περιορισμένο) σκηνικό χώρο.

• Τη δημιουργία σκηνικών και κοστουμιών από άχρηστα, ανακυκλώσιμα υλικά
Για την κατασκευή των σκηνικών, των κοστουμιών και της εικαστικής πλαισίωσης της παράστασης, αλλά και του γενικότερου πολυθεάματος, μπορεί να χρησιμοποιηθούν θαυμάσια άχρηστα υλικά, τα οποία θα φέρουν οι ίδιοι οι μαθητές από τα σπίτια τους. Ο εκπαιδευτικός που αναλαμβάνει τη σκηνογραφική πλαισίωση του θεάματος σε συνεργασία με κάποιο συνάδελφο ειδικότητας ή γονέα και κηδεμόνα κάποιου μαθητή, που έχει σχετική εμπειρία και γνώση, θα προβεί στην κατάλληλη αξιοποίηση του υλικού αυτού, που μπορεί θαυμάσια να αποτελέσει το εικαστικό μέρος τις εκδήλωσης.

• μουσική δημιουργία και μουσική επένδυση
Η ζωντανή μουσική είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιδέα. Πολλοί από τους μαθητές γνωρίζουν κάποιο μουσικό όργανο. Σε συνεργασία με τον μουσικό του σχολείου (όπου τις υπάρχει) ή κάποιον άλλο εξωσχολικό παράγοντα, άμεσα ή έμμεσα συνδεόμενο με το σχολείο, μπορεί να γίνει μια μικρή ορχήστρα που να πλαισιώσει το όλο θέαμα, από την αρχή μέχρι το τέλος.
Μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθούν ήχοι και αποσπάσματα μαγνητοφωνημένα, από την τοπική μουσική παράδοση κάθε περιοχής, σε τρόπο ώστε το καθαρά ελληνικό να συνδεθεί με το διεθνικό και το θέμα να αποκτήσει τον πολυεθνικό του χαρακτήρα, αναδεικνύοντας πάντα πρωταρχικά το βασικό θέμα του συγκεκριμένου εορτασμού.

• μικροφωνικές εγκαταστάσεις-φωτισμός
Η κάθε σχολική μονάδα μπορεί σταδιακά να αποκτήσει τον απαραίτητο τεχνολογικό εξοπλισμό αυτού του είδους, κάνοντας απόσβεση από τα εισιτήρια των θεαμάτων που μπορεί να διαθέσει στο κοινό, από λαχειοφόρους αγορές και από τις δραστηριότητες, σε τρόπο ώστε, σε βάθος χρόνου, να διαθέτει τα απαραίτητα στοιχεία για τις πολιτιστικές της εκδηλώσεις.

3. Διαστάσεις και παράμετροι
Το πολυθέαμα αποτελεί την πιο σύνθετη μορφή πολιτιστικής εκδήλωσης στο Σχολείο, η οποία συναπαρτίζεται από τις αυτοτελείς επιμέρους δραστηριότητες, όπως ενδεικτικά θεατρικό αναλόγιο και έκθεση φωτογραφίας, εικαστική δημιουργία των μαθητών και μουσικο-χορευτικό πρόγραμμα, θέατρο σκιών και θεατρική παράσταση, ή οποιαδήποτε άλλη από εκείνες που προαναφέρθηκαν. Η διαφορά του από την κλασική μορφή τις «Σχολικής γιορτής» είναι ότι οι δραστηριότητες αυτές δεν παρατίθενται αθροιστικά και παρατακτικά η μια μετά την άλλη, αλλά παρουσιάζονται συνδυαστικά η μια σε σχέση με την άλλη, στοχεύοντας σ’ ένα κοινό, προδιαγεγραμμένο στόχο. Γιατί, σ’ αυτό ακριβώς έγκειται η ιδιαιτερότητα της κατατιθέμενης πρότασης: οι πολιτιστικές ενέργειες τις ενοποιούνται υπηρετώντας ένα κοινό στόχο: την ανάδειξη του μηνύματος του συγκεκριμένου εορτασμού, είτε αυτός είναι εθνικός, είτε θρησκευτικός, είτε οποιοσδήποτε άλλος.
Η ύπαρξη μιας κεντρικής ιδέας ενός άξονα που ενοποιεί τις μεμονωμένες αυτοδύναμες δράσεις, συνιστά την απαραίτητη προϋπόθεση, προκειμένου να δομηθεί και να εκδηλωθεί με επιτυχία το πολυθέαμα. Τέτοιοι άξονες μπορεί να είναι οποιοιδήποτε. Επειδή όμως και πάλι το εύρος της είναι μεγάλο, απαιτείται η περιχαράκωση και η οριοθέτηση του θέματος κάτω από μια συγκεκριμένη οπτική προσέγγισης η οποία μοιραία θα περιορίσει την εμβέλεια του εορτασμού και θα καθορίσει τις παραμέτρους μέσα τις οποίες θα κινηθεί.
Δεν αρκεί δηλαδή απλά και μόνο η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου, ή του Πολυτεχνείου, για να οριοθετηθεί το σχολικό πολυθέαμα. Πρέπει να προσδιοριστεί η συγκεκριμένη προοπτική που θα λάβει τη δεδομένη χρονική στιγμή, η οποία θα διαφοροποιήσει την ίδια γιορτή από κάθε άλλη προγενέστερη ή μεταγενέστερη.
Στο σημείο αυτό του αρχικού προγραμματισμού τις εκδήλωσης, εναπόκειται (σε μεγάλο βαθμό) η επιτυχία ή όχι του τελικού αποτελέσματος. Γιατί ο εκπαιδευτικός που θα επιφορτιστεί με την πραγματοποίησή του, οφείλει να προβεί σε τέτοιο σχεδιασμό, ώστε να αποφύγει τις επαναλήψεις και τις κοινοτυπίες, χωρίς να του διαφύγει το πραγματικό νόημα της ημέρας. Θα πρέπει να δημιουργήσει στοιχεία πρωτοτυπίας, που θα προκαλέσουν το ενδιαφέρον του κοινού που το παρακολουθεί, αλλά ταυτόχρονα να καλύψει και τις προσδοκίες του, προκειμένου να υπάρχει η επικοινωνία που τελικά θα επιβραβεύσει το αποτέλεσμα. Τέλος να εισηγηθεί πολιτιστικές ενέργειες που ίσως δεν έχουν ξαναεμφανιστεί στο Σχολείο, όπως μαριονέτες και παντομίμα, video art και έκθεση ντοκουμέντων, αλλά να έχει φροντίσει και να έχει εξασφαλίσει το ικανοποιητικό αποτέλεσμα και τη συμβατότητα των δεδομένων με τις, πιο «παραδοσιακές» δραστηριότητες. Αυτό θα το πετύχει όταν καθορίσει αυστηρά το θέμα του εορτασμού και προσδιορίσει «εξ αρχής» τον τίτλο του πολυθέαματος, ο οποίος αντίστοιχα θα προσανατολίσει δεσμευτικά και τις μεμονωμένες καλλιτεχνικές ενέργειες.
Δεν αρκεί λοιπόν μόνο ο τίτλος «25η Μαρτίου» για ένα αντίστοιχο πολυθέαμα. Αυτός πρέπει να προσδιορισθεί ενδεχομένως ως: «Τιμή στους ήρωες», ή «Αθάνατο ’21», «Ελευθερία ή Θάνατος» ή «Το ’21 ξαναζεί» κ.α. Ανάλογα με τον τίτλο, θα γίνει όχι μόνο η επιλογή των κειμένων που θα παρουσιασθούν στις απαγγελίες, το αναλόγιο, το σκετς και την παράσταση, αλλά επιπλέον θα προτιμηθούν κάποιες ενέργειες από κάποιες άλλες, είτε επειδή υπάρχει σχετικό υλικό, είτε γιατί ενδείκνυνται περισσότερο για την περίπτωση, είτε για οποιοδήποτε άλλο λόγο. Το αποτέλεσμα θα είναι διαφορετικό, σε κάθε περίπτωση και θα διαθέτει την μοναδικότητά του, απόλυτα εντασσόμενο μέσα στις ανάγκες και τα ζητούμενα του συγκεκριμένου εορτασμού.
Ένας επιπλέον παράγοντας που συνηγορεί για την επιλογή του πολυθεάματος και την οργάνωση παρόμοιας εορταστικής εκδήλωσης στο σχολείο, είναι ότι υπάρχει μια μεγάλη ευελιξία στη δομή και την αναδιάταξη των επιμέρους στοιχείων του. Σε περίπτωση λοιπόν που κάτι δεν πάει καλά, που διαπιστωθεί ότι κάποια από τις καλλιτεχνικές προτάσεις δε λειτούργησε, όπως είχε προγραμματιστεί, μπορεί εύκολα να μην επαναληφθεί και να αντικατασταθεί από κάποια άλλη, που άρεσε περισσότερο. Κατ’ αυτό τον τρόπο, ο εκπαιδευτικός έχει στη διάθεσή του κάθε χρόνο ένα καινούριο εορταστικό θέαμα, ενώ ουσιαστικά τα δομικά του συστατικά παραμένουν αναλλοίωτα.
Αυτές οι αυτόνομες καλλιτεχνικές δραστηριότητες οργανώνονται ταυτόχρονα, παράλληλα ή διαδοχικά, σε διαφορετικούς χώρους που βρίσκονται μέσα στη σχολική μονάδα, ο ένας δίπλα στον άλλο και είναι προσιτοί και επισκέψιμοι από το κοινό, το οποίο μπορεί να τις παρακολουθήσει συνεχόμενα, ή με διακοπές.
Ο χώρος στον οποίο αναπτύσσεται το πολυθέαμα μπορεί να είναι κλειστός ή ανοιχτός, ή και τα δύο. Μπορεί να περιλαμβάνει μια κλασική θεατρική αίθουσα (ή αίθουσα πολλαπλών χρήσεων), αλλά και κάποιες από τις αίθουσες διδασκαλίας, το φουαγιέ (αν υπάρχει), τους κοινόχρηστους χώρους, την αυλή, τα μπαλκόνια, την αίθουσα γυμναστηρίου και γενικότερα ολόκληρο τον περιβάλλοντα χώρο του σχολείου, που μπορεί να πλαισιωθεί με τεχνικές σύγχρονης εικαστικής παρέμβασης (κατασκευές, εγκαταστάσεις, video art κ.τ.λ.). Με τη σημασία αυτή ολόκληρη η σχολική μονάδα μετατρέπεται (κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου εορτασμού) σε ένα ανοιχτό χώρο καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας των μαθητών και το Σχολείο ανοίγεται στην Κοινωνία.
Η διάρκεια ανάπτυξης του πολυθεάματος είναι μεγάλη, ξεκινώντας από τις ώρες και φτάνοντας ένα ολόκληρο απόγευμα και βράδυ. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, ο χρόνος εκδήλωσής του μπορεί να επιμηκυνθεί και να καλύψει μια ολόκληρη μέρα, ή ακόμα και να υπερβεί το ίδιο το εικοσιτετράωρο, ανάλογα με το εύρος του θέματος και τις διαστάσεις που δίνονται σ’ αυτό. Σε παρόμοια περίπτωση, το πολυθέαμα παύει πια να είναι μια απλή σχολική εκδήλωση πολιτισμού και γίνεται ένα εορταστικό «πανηγύρι», στο οποίο συμμετέχει ολόκληρη η μαθητική κοινότητα με το σύνολο του δυναμικού των διδασκόντων και διδασκομένων, ενώ οι διαστάσεις τις διευρύνονται και αγκαλιάζουν ολόκληρη την κοινωνία και τον μικρόκοσμο που άμεσα ή έμμεσα συνδέεται με το Σολείο και την εκπαίδευση των νέων (εκκλησία, πολιτιστικές οργανώσεις, αθλητικά σωματεία, τοπικές ενώσεις κ.α.).
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, το πολυθέαμα αποκτά ένα εξαιρετικά σημαντικό ρόλο, γιατί η μέρα αυτή γιορτής, χαράς και διασκέδασης, αλλά μνήμης και ευαισθητοποίησης, αγωγής και καλλιέργειας, μπορεί θαυμάσια να μετατραπεί σε ορόσημο για την τοπική κοινότητα, μέλη τις οποίας (μαθητές, διδάσκοντες) παίρνουν μέρος στην ανάπτυξή του, ενώ οι παράμετροί του αγκαλιάζουν τις τις διαστάσεις πολιτιστικής έκφρασης και δημιουργίας. Κατά τη διάρκειά του η τοπική κοινωνία βρίσκει ένα ακόμα λόγο να συσπειρώσει τις δυνάμεις τις, να ανατροφοδοτηθεί με μηνύματα και αξίες που ενδεχομένως μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, μέσα στην καθημερινή τις πραγματικότητα και να εμπλουτίσει την πολιτιστική τις συνείδηση και μνήμη.
Το ίδιο μπορεί να γίνει και σε κάθε άλλη τοπική κοινωνία του ελλαδικού ή και του αποδήμου ελληνισμού, όπου το σχολικό πολυθέαμα από απλή διεκπεραιωτική «Σχολική γιορτή», μετατρέπεται σε δημιουργική έκφραση των πνευματικών ανησυχιών και των καλλιτεχνικών δυνάμεων που διαθέτουν τα μέλη τις (ενήλικες και ανήλικοι), αναπτύσσοντας το αίσθημα τις «κοινότητας» και τις «αμοιβαιότητας», που μπορεί να αποτελέσει αντίβαρο στην απρόσωπη και μαζική διαβίωση στα σύγχρονα αστικά κέντρα.
Μία από τις βασικές αρχές του πολυθεάματος, είναι η ισοτιμία των επιμέρους εκδηλώσεων, οι οποίες διατηρούν την αυτοτέλειά τους, αλλά υπηρετούν ένα κοινό στόχο, εντασσόμενες οργανικά μέσα σ’ αυτή την αποστολή. Κατά συνέπεια, είναι το ίδιο σημαντικό ένα απλό θέαμα παντομίμας με μαθητές Β΄ δημοτικού, όσο μια θεατρική παράσταση με μαθητές τις ΣΤ’ δημοτικού, της μια έκθεση φωτογραφίας στην οποία έχουν συμμετάσχει μαθητές από διαφορετικές τάξεις του γυμνασίου, ή ένα χάπενινγκ που κάνουν άλλοι.
Αν και η καλλιτεχνική στόχευση του καθενός παραμένει αδιαπραγμάτευτη, το συγκεκριμένο είδος, ο χρόνος και ο χώρος μέσα στους οποίους παρουσιάζονται, έχει προκαταβολικά οργανωθεί και προετοιμασθεί, εξυπηρετώντας μια δεδομένη σκοπιμότητα. Γιατί το πολυθέαμα εμφανίζεται από τον ίδιο τον χώρο εισόδου του κοινού στο Σχολείο, κατά την ημέρα εορτασμού και εξαπλώνεται στις αίθουσες διδασκαλίας, στην αυλή, στην αίθουσα τελετών, στις διαδρόμους, όπου συντελούνται δράσεις παράλληλα και ταυτόχρονα. Ο θεατής, έχει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει εκείνη που επιθυμεί, που του κεντρίζει το ενδιαφέρον περισσότερο, ενώ την ίδια στιγμή, σε άλλο χώρο, μπορεί να δει κάτι διαφορετικό, ή ακόμα και να ξεκουραστεί, να συζητήσει με τους επισκέπτες.
Κατ’ αυτό τον τρόπο, δεν επέρχεται η φυσική κόπωση από τη στατική παρακολούθηση ενός και μόνο θεάματος (π.χ. θεατρική παράσταση), αφού μέσα από την κίνηση, την εναλλαγή εντυπώσεων και ερεθισμάτων, συναισθηματικών καταστάσεων και καλλιτεχνικών εμπειριών, διατηρείται αμείωτο το ενδιαφέρον.
Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι τις οι επιμέρους δράσεις μπορεί να γίνονται με οποιοδήποτε τρόπο. Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει. Δημιουργείται ένα αυστηρό πρόγραμμα το οποίο διανέμεται στους θεατές, οι οποίοι γνωρίζουν ακριβώς σε ποιο συγκεκριμένο χώρο του σχολείου συντελείται κάποιο καλλιτεχνικό γεγονός. Κατ’ αυτό τον τρόπο κάνουν τις επιλογές τους και κατανέμουν δημιουργικά το χρόνο τους.
Αλλά και οι παράλληλες εκδηλώσεις είναι κατά τέτοιο τρόπο οργανωμένες, ώστε να μη δρουν ανταγωνιστικά η μια προς την άλλη. Μπορεί δηλαδή σε ένα συγκεκριμένο χώρο να υπάρχει διαρκής προβολή διαφανειών, έκθεση φωτογραφίας, ή έντυπου υλικού, ενώ σε κάποιο άλλο να γίνεται ένα θέαμα μαριονέτας, το οποίο, αφού τελειώσει, δίνει τη θέση του (στον ίδιο ή σε διαφορετικό χώρο) σε ένα θεατρικό αναλόγιο. Οι θεατές, μετακινούμενοι από τη μια αίθουσα στην άλλη, περνούν αναγκαστικά από κάποιο κοινόχρηστο χώρο, στον οποίο, την ίδια στιγμή διεξάγεται ένα χάπενινγκ, ή ένα θέαμα θεάτρου σκιών. Λίγο αργότερα, σε άλλο κλειστό ή ανοιχτό χώρο, γίνεται μια μουσικο-χορευτική εκδήλωση και μετά από ένα μεγάλο διάλειμμα στο οποίο όλοι έχουν τη δυνατότητα να ξεκουραστούν, να απολαύσουν ένα αναψυκτικό ή καφέ, να χαλαρώσουν και να συζητήσουν, ακολουθεί ως τελικό επιστέγασμα τις τις εκδήλωσης η θεατρική παράσταση, με την οποία συνήθως μπορεί να ολοκληρώνεται το πολυθέαμα.
Μέσα από μια τέτοια δράση, ενεργοποιείται και συντονίζεται όλο το δυναμικό του σχολείου, διδάσκοντες και διδασκόμενοι. Καταργείται η ατομικότητα και ο εγωισμός και αναπτύσσεται η συλλογικότητα και η συμμετοχικότητα, αφού όλοι συμμετέχουν παντού. Το αποτέλεσμα επομένως είναι κοινό και αφορά τη σχολική μονάδα στο σύνολό της και την κάθε ατομικότητα (εκπαιδευτικού-μαθητή) χωριστά. Οι γονείς και οι θεατές που παρακολουθούν το πολυθέαμα, δεν μπορούν να αδιαφορήσουν για ενέργειες τις οποίες δε συμμετέχει ο μαθητής που αντιπροσωπεύουν (τις γίνεται συνήθως τις παραδοσιακές «Σχολικές γιορτές»), αφού αυτός δεν παίρνει μέρος σε μία, αλλά σε περισσότερες δραστηριότητες με διαφορετική ιδιότητα και ρόλο κάθε φορά. Αυτό δημιουργεί (έστω και τεχνητά) ενδιαφέρον για την παρακολούθηση της εκδήλωσης και συμμετοχή σ’ όλα τις τα επίπεδα, γεγονός με τη σειρά του που εξασφαλίζει το πετυχημένο αποτέλεσμα.
Προϋπόθεση για μια τέτοια (τουλάχιστον) ευνοϊκή υποδοχή του πολυθεάματος είναι η τήρηση των βασικών κανόνων και των αρχών που διέπουν τις παιδαγωγικές και καλλιτεχνικές του επιδιώξεις. Η απουσία συνδετικού ιστού, η αποσπασματικότητα των δράσεων και η αδυναμία αλληλοκάλυψης των επιμέρους ενεργειών, αποβαίνουν σε βάρος του τελικού αποτελέσματος αφού δημιουργείται η αίσθηση ανομοιογένειας στην τελικά προβαλλόμενη εικόνα τις εκδήλωσης. Επιπλέον, μια τέτοια κατάσταση, εμπεριέχει τον κίνδυνο κατακερματισμού του ενδιαφέροντος για συμμετοχή και παρακολούθηση τις συνολικής γιορτής, με συνέπεια τη μειωμένη προσοχή και το ενδιαφέρον του κοινού, άρα και την απορύθμιση τις απαραίτητης επικοινωνιακής σχέσης μεταξύ «πομπού» και «δέκτη».
Ως απάντηση σ’ αυτό το ενδεχόμενο και πειστική αντιπρόταση, μπορεί να θεωρηθεί η σπονδυλωτή και παρατακτική διάταξη των επιμέρους πολιτιστικών ενεργειών, οι οποίες όμως διαθέτουν εσωτερική συνοχή, ενοποιό ειρμό που τις συνδέει αθροιστικά σε ένα συνολικό αποτέλεσμα, το οποίο εμπεριέχει τα επιμέρους. Κατ’ αυτό τον τρόπο ο εορτασμός αποκτά μια οργανική διάρθρωση που συνδέει ουσιαστικά την παρουσία του χάπενινγκ με την έκθεση φωτογραφίας για το ίδιο θέμα και τη μουσικο-χορευτική εκδήλωση με το θεατρικό αναλόγιο.
Η προτεινόμενη αυτή διάταξη του εορτασμού με την μορφή του πολυθεάματος, απαιτεί και προϋποθέτει άψογη οργάνωση και συνεργασία των εκπαιδευτικών που εμπλέκονται τις επιμέρους δράσεις, συντονισμό και φροντίδα για τα ενοποιά στοιχεία που συνενώνουν λειτουργικά όλα τα μεμονωμένα καλλιτεχνικά στοιχεία τα οποία συνενώνονται σε μια ολότητα με κοινό θέμα στόχο και αναφορά.
Στην κατάλληλη προετοιμασία του πολυθέαματος, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα. Ήδη, ο Β. Ρώτας προβαίνει σε εύστοχες παρόμοιες επισημάνσεις τονίζοντας ότι: « Σε μια γιορτή πρέπει να βασιλέψει τάξη και ησυχία, αλλιώς καταντά στραπατσάρισμα και τις φορές γίνονται επεισόδια που τη γιορτή χαλούν και κακά αποτελέσματα μπορεί να έχουν . Δε φτάνει να’ ναι όλα από πριν προετοιμασμένα για να πετύχει η γιορτή, αλλά πρέπει και το κοινό , οι προσκαλεσμένοι να είναι γι αυτό προετοιμασμένοι. Ο υπεύθυνος για τη γιορτή, ο διευθυντής του σχολείου π.χ. πρέπει από τα πριν να τάχει προβλέψει, ως και τα πιο ασήμαντα καθέκαστα. Και πρώτα πρώτα να’ χει από ημέρες αναγγείλει το πρόγραμμα και νάχει ξεχωριστό τυπωμένα, που να το μοιράζει τις προσκαλεσμένους (…). Οι θέσεις πρέπει από τα πριν να είναι ωρισμένες για κάθε πρόσωπο. Ένας αριθμός παιδιών ή κοριτσιών μ’ ένα σημείο διακριτικό πρέπει να υποδέχεται τις προσκαλεσμένους και να τους οδηγεί στη θέση τους…» (Ρώτας χ.χ.: 81).
Η προετοιμασία για μια παρόμοιου τύπου εκδήλωση, λόγω του σύνθετου χαρακτήρα της και των πολλαπλών επιπέδων ανάπτυξής της, είναι μακροχρόνια και μπορεί να διαρκέσει ακόμα και ολόκληρη τη σχολική χρονιά με στόχο την πανηγυρική κατάληξη στο τέλος του έτους. Απαιτούνται οικονομικές δαπάνες που μπορεί να εξασφαλισθούν είτε με τη συνδρομή του «Συλλόγου γονέων και κηδεμόνων», είτε με την χρηματοδότηση από τις τοπικούς φορείς (εκκλησία), είτε με αυτοχρηματοδότηση μέσα από λαχειοφόρους αγορές, από διάθεση καλλιτεχνικών έργων των μαθητών και των εκπαιδευτικών, από έσοδα εορταστικών εκδηλώσεων που διοργανώνονται από την τοπική κοινωνία σε εξωσχολικούς χώρους κ.α.
Επειδή οι ενδογενείς δυσκολίες που παρουσιάζει η ανάπτυξη του πολυθεάματος είναι μεγάλες, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη σωστή οργάνωση και την κατανομή εργασιών, στην αλληλουχία και συνέχεια των αυτόνομων δράσεων και την ορθολογική διαχείριση του χώρου και του χρόνου, ώστε να διασφαλίζεται η συνοχή και η απρόσκοπτη εξέλιξη του όλου θεάματος, να τεκμηριώνεται η ενότητά του και να πραγματοποιείται η καλλιτεχνική και παιδαγωγική του αποστολή. Παράλληλα να διευκολύνονται οι θεατές στην πρόσβαση και συμμετοχικότητά τους στις επιμέρους ενέργειες, να διατηρείται αμείωτο το ενδιαφέρον και να κεντρίζεται η προσοχή τους, να ικανοποιούνται οι προσδοκίες και τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Γι αυτό και η συνεργασία των σχολικών με τους εξωσχολικούς παράγοντες (γονείς και κηδεμόνες) κρίνεται αναγκαία. Η αξιοποίηση των προσόντων, των εμπειριών και της διάθεσης κάποιων από αυτούς και η τιμητική ανάδειξη εκείνων που συνεργάσθηκαν, ή που με κάθε τρόπο συμμετείχαν ενεργά στη δημιουργία του συγκεκριμένου αποτελέσματος κάθε φορά, μπορεί να λειτουργήσει θετικά και να επαυξήσει το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή της κοινότητας στη σχολική πολιτιστική εκδήλωση.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί και η ανάγκη για σωστή προβολή και προώθηση του θεάματος προς τα έξω. Ο εκπαιδευτικός που αναλαμβάνει το γενικό σχεδιασμό, πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη του τους μηχανισμούς επηρεασμού και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης και να λειτουργήσει ανάλογα: να δημιουργήσει εγκαίρως ένα καλαίσθητο πρόγραμμα της εκδήλωσης να το διανείμει στους «δυνάμει» θεατές τις μια αφίσα που να τοιχοκολλήσει σε επίκαιρα πολυσύχναστα σημεία, να αξιοποιήσει τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο με σχετικές ανακοινώσεις και άρθρα ενημερωτικού χαρακτήρα, να ενεργοποιήσει το σύνολο των ατόμων που άμεσα ή έμμεσα συνδέονται με την εκπαίδευση ζητώντας τη βοήθειά τους για την πραγμάτωση του κατά το δυνατόν καλύτερου αποτελέσματος.
Μέσα σ’ αυτή την ενοποιημένη μορφή του πολυθεάματος, οι αποσπασματικές δράσεις χάνουν τον αυτοτελή χαρακτήρα τους, μετατρεπόμενες σε ψηφίδες τους όλου, που μόνο ως τέτοιο μπορεί να συλληφθεί και να αξιολογηθεί. Κατ’ αυτό τον τρόπο, οι απαγγελίες ποιητικών κειμένων συνδέονται με ηχητικά και οπτικά ντοκουμέντα και το κουκλοθέατρο συμπληρώνει ένα θεατρικό σκετς, ενώ ως επιστέγασμα έρχεται η θεατρική παράσταση που ενοποιεί το σύνολο των καλλιτεχνικών ενεργειών.
Το μήνυμα του συγκεκριμένου εορτασμού (εθνικού, θρησκευτικού) αντιμετωπίζεται από διαφορετικές οπτικές και προσεγγίζεται πολυδιάστατα, με τη βοήθεια διαφορετικών μορφών έντεχνης δημιουργίας, που αντιμετωπίζουν το περιεχόμενό του σύμφωνα με διαφορετικές αντιλήψεις και δίνουν μια διαπολιτισμική και διαθεματική δυνατότητα ερμηνείας στο θεατή. Η κάθε σχολική τάξη και ο κάθε εκπαιδευτικός, συμβάλλουν με τον τρόπο τους και από τη δική τους πλευρά στην αντιμετώπιση και διαπραγμάτευση του κεντρικού θέματος του εορτασμού, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα του μηνύματος που εκπορεύεται απ’ αυτόν. Η γνώση, η πληροφόρηση, ο προβληματισμός, η ευαισθητοποίηση, η καλλιτεχνική έκφραση και γενικότερα όλα τα παιδαγωγικά και πολιτιστικά ζητούμενα του σχολείου πραγματοποιούνται στο σύνολό τους. Η διαθεματική και διαπολιτισμική μάθηση προωθούνται συστηματικά, η ενεργοποίηση και η συμμετοχικότητα του συνόλου τις μαθητικής κοινότητας διασφαλίζονται και η επιτυχία της εκδήλωσης κερδίζει πιθανότητες να πραγματοποιηθεί.
Συμμετέχοντας στις ποικίλες καλλιτεχνικές ενέργειες που περιλαμβάνονται στο πολυθέαμα, οι μαθητές βρίσκουν τη δυνατότητα για μια προσωπική έκφραση και μια καλλιτεχνική δημιουργία, που τους φέρνει κοντά τον ένα στον άλλο και τους δίνει την αίσθηση της συλλογικότητας και της ομάδας, στην υπηρεσία ενός ευρύτερου σκοπού που όλοι αποδέχονται. Παράλληλα ανανεώνει τις παιδαγωγικές σχέσεις μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων, επιτελώντας στο έπακρο τις ουσιαστικούς στόχους του εκπαιδευτικού συστήματος που είναι η αγωγή και η παιδεία των νέων. Εξίσου σημαντικός είναι όμως ο ρόλος του και σε επίπεδο αποδεκτών της σχολικής πολιτιστικής δραστηριότητας, αφού οι θεατές, μέσα από το εύρος και την πολλαπλότητα των εκδηλώσεων που συμπεριλαμβάνονται βρίσκουν τα στοιχεία εκείνα που τους αφορούν άμεσα. Δημιουργείται ένα κλίμα επικοινωνίας και αμοιβαιότητας, οι συνέπειες του οποίου συχνά υπερβαίνουν τα στενά όρια του σχολείου και τις σχολικής εκδήλωσης και μετατρέπονται σε πολιτιστικό δεσμό που ενοποιεί και ενδυναμώνει την εθνική συνείδηση και την ταυτότητα τις ομάδας που συμμετέχει σ’ αυτό.
Για όλους τις τις λόγους, το πολυθέαμα μπορεί να αποτελέσει την ιδανική πολιτιστική εκδήλωση στο Σχολείο και να αντικαταστήσει πλήρως τις παραδοσιακές «Σχολικές γιορτές».

(Από το βιβλίο : Θόδωρος Γραμματάς – Τηλέμαχος Μουδατσάκις, «Θέατρο και Πολιτισμός στο Σχολείο. Για την επιμόρφωση Εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης», Ρέθυμνο, ΕΔΙΑΜΜΕ, 2008, 56-66).