Με το τελευταίο του πόνημα ο Θανάσης Καραγιάννης υπηρετεί τη θεατρολογική έρευνα αυτή τη φορά στο ευαίσθητο και πολυπρισματικό πεδίο σύζευξης της εκπαίδευσης και της τέχνης του θεάτρου. Αντικείμενό του οι 140 πρόλογοι θεατρικών έργων που προορίζονταν για «σχολικές γιορτές» ή «σχολικό θέατρο» στο διάστημα μιας εικοσαετίας περίπου (1871-1974). Τα κείμενα αυτά δεν αποτελούν απλώς πηγές πληροφοριών σε παιδαγωγικό, αισθητικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό, πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο αλλά φωτίζουν με σύνθετο τρόπο και την εξελικτική πορεία του σχολικού θεάτρου και γενικότερα του ερασιτεχνικού και επαγγελματικού θεάτρου για παιδιά. Σκύβοντας με επιμονή και συστηματικότητα πάνω στο πλούσιο υλικό του, ο ερευνητής καταφέρνει να αποθησαυρίσει κείμενα-τεκμήρια τα οποία έγραψαν εκπαιδευτικοί ως επί το πλείστον, ηθοποιοί, λογοτέχνες και δραματουργοί. Η κατάταξη του κειμενικού υλικού ακολουθεί τη χρονολογική σειρά έκδοσης των βιβλίων στα οποία ανήκουν οργανικά και οριοθετείται σε έξι ενότητες(Τέλος του 19ου αι. 1871-1895- Πρώτες απόπειρες 1896-1921,-Μεσοπόλεμος 1922-1939,-Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος 1940-1949- Μεταπολεμική περίοδος 1950-1966-Δικτατορία 1967-1974). Ο ερευνητής στην εισαγωγή του προβαίνει σε μια χρήσιμη κατηγοριοποίηση των απόψεων και των προτάσεων των συγγραφέων όπως αυτές διατυπώνονται στους συγκεκριμένους προλόγους : αισθητικές, παιδαγωγικές, ιδεολογικές (πολιτικοκοινωνικές) και εκπαιδευτικές. Η κατηγοριοποίηση αυτή συνοδεύεται με χαρακτηριστικά παραδείγματα από το σώμα των κειμένων τα οποία θέτουν γόνιμους αλλά και διαχρονικούς προβληματισμούς, καθρεφτίζουν αξίες και στάσεις αποκαλύπτουν άλλοτε τις γνώσεις σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο των συγγραφέων τους κι άλλοτε βαθύτερες επιρροές από το πολιτικοκοινωνικό περιβάλλ τουςον. Η εισαγωγή του βιβλίου ολοκληρώνεται με αναφορές, παρατηρήσεις και σχόλια του ερευνητή -συνοδευόμενα από τα αντίστοιχα κειμενικά αποσπάσματα.- σχετικά με τη θεματολογία και τη γλώσσα των θεατρικών κειμένων. Οι 140 πρόλογοι που ακολουθούν μπορούν να συσχετιστούν με τα αντίστοιχα- χρονολογικά -αναλυτικά προγράμματα και σχολικά βιβλία, φωτογραφίζουν κοινωνικές, εκπαιδευτικές και ιδεολογικό-πολιτικές ανακατατάξεις και μαρτυρούν έμμεσα την εξέλιξη της γλώσσας σε γραμματολογικό, συντακτικό και σημασιολογικό επίπεδο. Το σώμα αυτό κειμένων, ως φορέας προσδοκιών όλων των υποψήφιων αποδεκτών της εποχής του (εκπαιδευτικών, Συλλόγων, Δήμων, παιδικών κατασκηνώσεων ακόμα και αστικών οικογενειών), γίνεται έγκυρος δείκτης κοινωνικοπολιτικών και εκπαιδευτικών τάσεων και αντιλήψεων. Επιπλέον, κάποια από τα συγκεκριμένα κείμενα των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα αποκαλύπτουν τα «σπαράγματα» μιας εποχής προσκολλημένης στον ηθικοδιδακτισμό και την πνευματική χειραγώγηση ενώ εμπεριέχουν ταυτόχρονα «οιωνούς» μιας νέας οπτικής όσον αφορά στην δυναμική και την πολυδιάστατη αντιμετώπιση του θεάτρου-και γενικότερα του πολιτισμού- στο σχολικό περιβάλλον. Αξίζουν να αναφερθούν το χρηστικό ευρετήριο ονομάτων καθώς και τα δυσεύρετα και σπάνια εξώφυλλα που συμπληρώνουν ενισχυτικά το περιεχόμενο του βιβλίου.
Με το παρόν πόνημα ο Θανάσης Καραγιάννης, όπως κάθε γνήσιος σύγχρονος ερευνητής δεν ανοίγει μόνο νέα κεφάλαια έρευνας τα οποία εξακτινώνονται σε ένα σύνθετο πεδίο επιστημών (θεατρολογία, κοινωνιολογία, ιστορία, παιδαγωγική, ψυχολογία κ.ά.) αλλά προωθεί και τη γόνιμη αλληλεπίδρασή τους. Το συγκεκριμένο ερευνητικό εγχείρημα προσφέρει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να αποκρυπτογραφήσει πτυχές της σύγχρονης εκπαιδευτικής πραγματικότητας και των εξελίξεων στο χώρο συνάντησης πολιτισμού και σχολείου κάνοντας συσχετισμούς, συγκρίσεις και αξιολογήσεις. Τον προκαλεί επίσης να επιλέξει διαδρομές, να χαράξει προοπτικές και να προβεί ο ίδιος σε συμπεράσματα αξιοποιήσιμα στο χώρο της προσωπικής του ενασχόλησης, έρευνας και δημιουργίας. Άλλωστε μόνο με αυτό τον τρόπο ο επιστημονικός λόγος γίνεται το εχέγγυο νέων αναζητήσεων και προσανατολισμών, μόνο με αυτή την επιδίωξη χτίζεται στέρεα το προσωπικό ήθος του ερευνητή.
Αλεξία Παπακώστα
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Π.Ε.Βοιωτίας
